Η διαφραγματική αναπνοή - ένας μικρός εμπειρικός οδηγός

Η εργοστασιακή μας ρύθμιση

Όταν γεννιόμαστε η φύση είναι με το μέρος μας. Έχουμε το τέλειο αναπνευστικό και φωνητικό όργανο με το θωρακικό διάφραγμα σε πλήρη κίνηση και συμμετοχή. Ως παιδιά απαιτούμε, φωνάζουμε, στριγκλίζουμε χωρίς να βραχνιάζουμε, μέχρι να μας πάρει ο ύπνος. Και όταν τελικά κοιμόμαστε, η κοιλιά μας φουσκώνει και ξεφουσκώνει αβίαστα και γενναιόδωρα. Όσο μεγαλώνουμε, καθώς οι υποχρεώσεις, τα τραύματα, τα μη και τα πρέπει εγκαθίστανται στην καθημερινότητά μας, ο μυς του διαφράγματος “τσιμεντώνει”, η αναπνοή μας φωλιάζει σχεδόν αποκλειστικά στην περιοχή του στήθους και η φωνή μας χάνει τη φυσική της δύναμη και λάμψη. Τότε, η συνειδητή αφύπνιση της λειτουργίας του διαφράγματος αποδεικνύεται το σωτήριο κλειδί για να επιστρέψουμε στην φυσική μας φωνή, την φυσική μας ανάσα.

Στην εκπαίδευση μου ως ηθοποιός, συνειδητοποίησα πολύ νωρίς πως χρειαζόταν πρωτίστως να επανεκπαιδεύσω τον τρόπο με τον οποίο ανέπνεα. Μέχρι τότε δεν μου είχε περάσει ποτέ από το μυαλό πως η λειτουργία της αναπνοής έχει διττό χαρακτήρα : αφενός γίνεται ασυνείδητα, χωρίς να το σκεφτόμαστε, αφετέρου όμως αποτελεί πεδίο στο οποίο μπορούμε να επέμβουμε και να ελέγξουμε σε τεράστιο βαθμό. Και ο κυριότερος μοχλός ελέγχου της αναπνοής είναι το θωρακικό διάφραγμα.

Η ανατομία του διαφραγματικού μυ

Πρόκειται για έναν θολωτό μυ που βρίσκεται κάτω από τα πλευρά μας, μεταξύ του θώρακα και της κοιλιάς μας. Μετά τον καρδιακό μυ, είναι ο πιο σημαντικός και δυνατός μυς της φυσιολογίας μας καθώς έχει την ικανότητα να συσπάται ακούραστα 25.000 φορές μέσα στην ημέρα, επηρεάζοντας όλα τα ζωτικά μας όργανα. Κατά τη διάρκεια της εισπνοής κατεβαίνει προς την κοιλιακή μας χώρα και στην εκπνοή επανέρχεται προς τα πάνω, εντός της θωρακικής μας κοιλότητας.

Αυτές οι θεμελιώδεις ανατομικές πληροφορίες με βοήθησαν να κάνω συνειδητή τη σύνδεση του διαφράγματος με την εισπνοή, το κράτημα του αέρα και την εκπνοή. Τρεις λειτουργίες για τις οποίες ο Γάλλος ποιητής, ηθοποιός και σκηνοθέτης Αντονέν Αρτώ, εύστοχα αντιστοίχισε τρία ρήματα : δέχομαι, περικλείω, δίνω. Με τη βοήθεια της φαντασίας και της συγκέντρωσης εξασκούμουν συστηματικά στο να δέχομαι , να περικλείω και να δίνω αέρα, επιτρέποντας σταδιακά στο σώμα μου να επιστρέψει στην φυσική του τάση, αυτή της διαφραγματικής αναπνοής.

Τα οφέλη της διαφραγματικής αναπνοής

Καθώς εμπλουτιζόταν η σκηνική μου εμπειρία και πρακτική, άρχισα να αντιλαμβάνομαι πως η χρήση του διαφράγματος προσφέρει απροσμέτρητες προοπτικές ελευθερίας. Αποτελεί ένα πολύτιμο εργοστάσιο πυρηνικής ενέργειας που μπορεί να ξυπνήσει όλες τις ενεργειακές ζώνες, να ανοίξει όλους τους ξεχασμένους ηχογόνους αγωγούς, να νικήσει την κόπωση, να “υπερβεί” τα περατά όρια του σώματος. Το πιο σημαντικό όμως όφελος που αποκόμισα από την επαγρύπνηση του διαφράγματος ήταν πως απέκτησα ικανότητες ηρεμίας, ευεξίας και πνευματικής διαύγειας στις πιο κρίσιμες και απαιτητικές στιγμές της εργασίας μου: λίγο πριν βγω στην σκηνή.

Με την πάροδο των χρόνων, συνειδητοποίησα ότι όσο εμπιστευόμουν την τεχνική της συνεχούς κίνησης του διαφράγματος, τόσο βίωνα τη χαρά της υψηλής φωνητικής και ενεργειακής τάσης και ταυτόχρονα την αίσθηση ότι βαθαίνει όλο και περισσότερο η τέχνη μου. Σαν η σκηνική μου ύπαρξη να είχε ξεδιπλωθεί τόσο σε ύψος όσο και σε βάθος. Δεν είναι τυχαίο πως οι Λατίνοι τόσο για το επίθετο ψηλός, όσο και για το επίθετο βαθύς, χρησιμοποιούσαν την ίδια λέξη : altus. Όπως επίσης δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως το διάφραγμα βρίσκεται σε κομβικό ανατομικό σημείο : συνδέει το κατώτερο με το ανώτερο τμήμα του σώματός μας. Ενώνει το ύψος με το βάθος.

Μπορούμε να θυμηθούμε ξανά πώς να αναπνέουμε διαφραγματικά;

Την απάντηση μάς την δίνει η ίδια η ζωή: ναι! Το κάνουμε ήδη χωρίς να το ξέρουμε. Αν μπορούσαμε να παρατηρήσουμε τον εαυτό μας την ώρα που κοιμάται, που γελάει, που κολυμπάει, ή που σηκώνει ένα βαρύ αντικείμενο, θα διαπιστώναμε πως το διάφραγμα μας είναι πλήρως ενεργοποιημένο. Επίσης, σε στιγμές μεγάλης χαράς, κινδύνου, ή πανικού, την ώρα που ο νους αποπειράται να αποκαταστήσει την τάξη, η φύση και η διαφραγματική αναπνοή αναλαμβάνουν δράση. Το τσιμέντο ραγίζει, η φωνή μας αποκτά μέγεθος, και το σώμα μας αναπνέει με κάθε του κύτταρο. Ευτυχώς για μας το ανθρώπινο σώμα θυμάται τα πάντα, και αυτή η σωματική μνήμη μπορεί να μας ευνοήσει στην ενήλικη ζωή μας να αναπνέουμε και να μιλάμε γενναιόδωρα, φυσικά, αυθεντικά.

Το πρώτο μέλημα μου ως Speech Coach είναι να ενθαρρύνω τους πελάτες μου, με μια σειρά αποτελεσματικών εργαλείων, να βγάλουν το διάφραγμα τους από την πολύχρονη λήθη και να το επαναφέρουν στην ενεργό δράση. Τους ενθαρρύνω να θυμηθούν. Με αυτόν τον τρόπο βιώνουν δραστικές αλλαγές στον τρόπο που αναπνέουν, αποκτούν καλύτερη σχέση με το σώμα και την ομιλούσα φωνή τους και υιοθετούν νέες συνήθειες χαλάρωσης και αυτοκυριαρχίας. Η χρήση του διαφράγματος γίνεται πια τεχνική και εργαλείο, που το αξιοποιούν σε όλη τους τη ζωή και φυσικά σε κάθε ευκαιρία δημόσιου λόγου.

Κάθε τεχνική, κάθε μεθοδική ενασχόληση με κάτι, μάς μετατοπίζει από τα όρια μας. Μας μεταμορφώνει . Μας κάνει δημιουργούς. Και αργά ή γρήγορα μας αποκαλύπτει πως η ζωή είναι κάτι πολύ πιο μεγάλο από αυτό που ήδη ξέρουμε. Η διαφραγματική αναπνοή είναι και αυτή μια τεχνική που με επισταμένη εξάσκηση μπορεί να γίνει τρόπος ζωής. Κάθε τεχνική οδηγεί σε μεταφυσικές , μαρτυρά ο Ζαν Πωλ Σαρτρ, συνοψίζοντας με αυτόν τον τρόπο τα μεγαλειώδη επίπεδα έμπνευσης στα οποία μπορούμε να οδηγήσουμε τον εαυτό μας. Απλώς αναπνέοντας.

Βιβλιογραφία: